Kiến Thức Nội Thất | 13/04/2021

Kiến trúc và những tác động đến môi trường từ sự phức tạp nhân tạo

Kỳ vọng của các gia đình về kiến trúc sẽ thay đổi ra sao trong tương lai? (P.1)

Thế giới tự nhiên có sẵn một mức độ phức tạp, trật tự và vẻ đẹp đáng kinh ngạc. Dẫu vậy nhưng trong lĩnh vực sinh vật học, không có gì phức tạp hơn là việc duy trì sự tổn tại bền vững. Mọi khía cạnh của hệ thống đều phục vụ cho một mục đích cụ thể, thành phần không cần thiết sẽ không còn được truyền thừa cho các thế hệ tương lai. Ngay cả khi bị hạn chế về hiệu quả sử dụng năng lượng và tài nguyên, vẻ đẹp và sự hài hòa vô hạn trong thế giới tự nhiên vẫn luôn được tìm thấy. Sự tương phản của tự nhiên có sự tương hợp với cách thức thiết kế những toà nhà của kiến trúc sư ngày nay. Trong khi thiên nhiên chỉ phức tạp đến một mức cần thiết, các kiến trúc sư và nhà thiết kế lại làm phức tạp thêm sự phức tạp đó và điều này là không cần thiết đối với các tòa nhà và cảnh quan trong khi không có bất kỳ yếu tố nào được đảm bảo.

Kiến trúc đương đại có sự phức tạp nhân tạo, dẫn đến việc các tòa nhà tạo thêm gánh nặng cho môi trường, làm cạn kiệt tài nguyên và ảnh hưởng đến chức năng cơ bản nhất là che chở cư dân khỏi các yếu tố bên ngoài. Những tòa nhà uốn lượn, nổi lên lõm xuống, bị chia cắt ở giữa và cải biến hình học hầu như không giúp ích gì cho chức năng, tính kinh tế hoặc vẻ đẹp của tòa nhà. Mặc dù vậy, kiểu phức tạp này từ lâu đã được coi là đặc quyền của nhà thiết kế, một cách tự thể hiện sự sáng tạo, bộc lộ cái tôi được các trường kiến trúc và quan điểm lãng mạn về kiến trúc sư ủng hộ.

Thật ra, bản thân sự phức tạp không phải là vấn đề mà đúng hơn, chính những hình thức bất hợp lý và tùy tiện làm phức tạp cấu trúc và ảnh hưởng đến sự toàn vẹn của việc xây dựng mới chính là vấn đề đáng nói. Trong khi sự phức tạp nhân tạo có thể xuất hiện nhiều hơn trong các tòa nhà hiện đại, kiến trúc truyền thống không tránh khỏi ảnh hưởng này. Nhưng sự phức tạp nhân tạo không chỉ giới hạn trong công việc của các kiến trúc sư – nó lan tỏa ngay cả những công trình kiến trúc thấp bé nhất, từ nhà kho đến nhà ở bình dân.

Kiến trúc cảnh quan cũng chịu nỗi ám ảnh tương tự. Không gian mở đương đại thường được thiết kế với quá nhiều cây trồng, đường gờ, tường và các tính năng khác làm lộn xộn cảnh quan và cản trở trải nghiệm của người dùng. Việc cung cấp một không gian mở, có bóng râm, đẹp đẽ với chỗ ngồi có thể đáp ứng nhiều hoạt động và tự do di chuyển là chưa đủ. Cũng như kiến trúc sư, kiến trúc sư cảnh quan phải đưa ra một tuyên bố nghệ thuật.

Kiến trúc đương đại khoác lên mình sự phức tạp. Điều này hoàn toàn trái ngược với các thiết bị công nghệ cao ngày nay, bên trong vô cùng phức tạp và bên ngoài mang đến cảm giác hoàn toàn đơn giản. Nếu iPhone được thiết kế theo cách mà nhiều kiến trúc sư thiết kế các tòa nhà ngày nay, nó sẽ phải gánh thêm các công tắc, nút bấm, nút chiếu sáng và có lẽ là một vài cạnh lởm chởm, chỉ để tạo kiểu dáng.

Thuật ngữ phức tạp nhân tạo đã không được sử dụng rộng rãi trong bối cảnh kiến trúc. Tuy nhiên, kiến trúc sư kiêm nhà đô thị học Leon Krier đã thường xuyên minh họa hiện tượng tràn ngập này trong thiết kế các tòa nhà, cảnh quan và thành phố. Những sơ đồ của ông cho thấy sự vô lý của việc phức tạp hoá so với hình thức hợp lý trong kiến trúc và đô thị lấy cảm hứng cổ điển của Krier. Nhà toán học Nikos Salingaros đã viết rất nhiều về sự phức tạp trong kiến trúc với các thuật ngữ được sử dụng để mô tả như phức tạp vô tổ chức, ngẫu nhiên và được phát minh ra. Và Christopher Alexander đã dành cả cuộc đời để cố gắng dạy chúng ta bản chất của trật tự, cách áp dụng các nguyên tắc phổ quát của thiết kế để tạo ra những nơi đẹp hơn và hài hòa hơn. Mục tiêu của bài viết ở đây là mở rộng cuộc đối thoại này và tập trung sự chú ý vào những hậu quả tiêu cực của việc không tuân theo quy trình thiết kế tự nhiên hơn.

Sự phức tạp nhân tạo và chi phí môi trường

Tội lỗi nghiêm trọng nhất của sự phức tạp giả tạo là gây tổn hại cho môi trường. Sự phức tạp về cấu trúc trong đó hình thức của tòa nhà được chế tác để tạo ra các hình dạng động trên mái nhà, tường và hình chiếu bất chấp sự giải thích hợp lý đòi hỏi rất nhiều vật liệu phụ như: thép, bê tông, gỗ, kính, v.v. Các dầm chịu tải không đối xứng, tấm đúc hẫng quá mức và những cấu trúc kết cấu khác chính xác gây ra chi phí tài nguyên thiên nhiên và năng lượng được sử dụng để khai thác, chế tạo và lắp đặt. Ngược lại, hệ thống kết cấu hiệu quả nhất và bền vững với môi trường là các thành phần lặp đi lặp lại đối xứng trong mặt cắt chẳng hạn: trụ và dầm đơn giản, vòm, vòm thùng, giàn.

Giống như sự phức tạp về cấu trúc, sự phức tạp về thể tích cũng gây lãng phí tài nguyên, tạo ra những khối lượng và hình dạng phi cấu trúc không có ảnh hưởng đến việc sử dụng hoặc thậm chí là vẻ đẹp của tòa nhà. Trong thời đại mà biến đổi khí hậu là vấn đề được quan tâm hàng đầu, chẳng phải kiến trúc sư nên lên ý tưởng cho các toà nhà ở giai đoạn thiết kế sớm nhất để tiết kiệm tài nguyên và năng lượng sao?

Nguyên nhân chính của sự phức tạp nhân tạo là nhiên liệu hóa thạch rẻ, đã làm giảm chi phí tương đối của việc khai thác, chế tạo và vận chuyển vật liệu xây dựng. Điều này cho phép các kiến trúc sư lãng phí nguồn lực vào cấu trúc; lao động cơ giới hóa và nguyên vật liệu tương đối rẻ. Không có gì ngạc nhiên khi kiến trúc thế giới tiền công nghiệp dường như hữu cơ và hài hòa hơn vì phải tiết kiệm tài nguyên và năng lượng giống như cách mà tự nhiên phải có. Chỉ có những tòa nhà dân sự như kim tự tháp, đền đài, thánh đường, cung điện mới được tiếp cận với vật chất và năng lượng dư thừa dưới hình thức lao động của con người, và do đó hội tụ mức độ cao về quy mô và độ phức tạp, xa xỉ.

Sự phức tạp nhân tạo và chi phí kinh tế

Sẽ rất thú vị nhưng gần như không thể tính toán hàng tỷ đô la mà sự phức tạp không cần thiết này làm tăng thêm cho các công trình trường học, bệnh viện, văn phòng, thậm chí cả các tòa nhà tự lưu trữ. Những chi phí này được chuyển cho người tiêu dùng và người nộp thuế. Như John Silber quá cố đã lập luận trong Kiến trúc của sự phi lý: “Thiên tài” đã làm biến dạng một nghệ thuật thực tế như thế nào, các cơ sở giáo dục đại học là một trong những nơi nghiện phức tạp nhân tạo nhất và sử dụng nó để thu hút sự chú ý giữa các cơ sở ngang hàng và nuôi dưỡng cái tôi của những nhà tài trợ lớn.

Chi phí kinh tế không kết thúc với việc xây dựng tòa nhà. Quá nhiều việc tạo hình vô cớ, đặc biệt là ở lớp vỏ tòa nhà dẫn đến các vấn đề bảo trì không thể tránh khỏi. Mọi sự tiếp giáp giữa các vật liệu khác nhau, mọi hình chiếu từ tường và mái nhà, mọi cấu trúc đều tạo ra các điểm yếu dễ bị độ ẩm, chu kỳ đóng băng tan băng xâm nhập và gây mục nát. Điều này trái ngược với các hình thức khớp nối mặt tiền truyền thống đã từng giúp giảm thiểu số lượng vật liệu bên ngoài đồng thời được chi tiết hóa để loại bỏ nước khỏi mái và tường.

Ngọn nguồn của sự phức tạp nhân tạo là từ đâu?

Trong khi gốc rễ của sự phức tạp nhân tạo đã có từ trước, nó dường như đã xuất hiện trên quy mô rộng với cuộc Cách mạng công nghiệp và việc khai thác nhiên liệu hóa thạch. Những gì bắt đầu từ thế kỷ 19 đã được chấp nhận hoàn toàn vào thế kỷ 20 khi có nhiều nguồn lực hơn để chi tiêu cho các vật liệu và thành phần xây dựng không liên quan. Điều này không có nghĩa là công nghiệp hóa gây ra sự phức tạp giả tạo nhưng lại kích hoạt nó. Nhiên liệu hóa thạch rẻ tiền, quan niệm về vai trò của kiến trúc sư như một nghệ sĩ và người hùng, việc ngoại ô hóa thành phố và sự hấp dẫn đối với mong muốn bẩm sinh của con người về sự mới lạ, tất cả đều khuếch đại ưu thế của sự phức tạp nhân tạo.

Trong thời gian gần đây, phức tạp nhân tạo được sử dụng để thay thế cho sự vắng mặt của phức tạp đô thị tự nhiên. Cảnh quan đường phố đô thị truyền thống bao gồm phần gia tăng của các tòa nhà nhỏ hơn cạnh nhau. Mỗi tòa nhà tương đối đơn giản, nhưng chúng đã cùng nhau tạo ra một bố cục phức tạp.

Thời đại của sự phức tạp nhân tạo

Các tòa nhà có tầm quan trọng đối với công dân như bảo tàng, hội trường thành phố, nhà hát, thư viện, nhà thờ và các tòa nhà thuộc sở hữu tư nhân đóng vai trò là địa danh công dân, xứng đáng với kiến trúc tham vọng hơn và có thể biện minh cho các chi phí môi trường và kinh tế đi kèm với sự phức tạp nhân tạo. Ở những thị trấn và thành phố thời tiền công nghiệp, nhà thờ sử dụng các tháp, chóp và mái cao vút để truyền cảm hứng cho tín đồ và tôn vinh một quyền lực cao hơn. Trong thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, tòa án và tòa thị chính thường là những tòa nhà phức tạp và tốt nhất ở trung tâm thị trấn, thể hiện tầm quan trọng của chúng và thiết lập pháp quyền. Trong thời gian gần đây, bảo tàng được thiết kế với kiến trúc táo bạo để thu hút sự công nhận, thúc đẩy sứ mệnh nghệ thuật và tạo ra niềm tự hào của người dân. Vì những lý do này, những người đề xuất nguyên tắc dựa trên biểu mẫu, một loại nguyên tắc phân khu nhấn mạnh hình thái đô thị quá mức sử dụng, thường loại các tòa nhà dân sự khỏi tiêu chuẩn thiết kế nghiêm ngặt để cho phép thể hiện kiến trúc tốt hơn và cho phép những tòa nhà này nổi bật hơn so với những tòa nhà khác.

Mặc dù quyền tự do đưa ra tuyên bố có thể được đảm bảo đối với một số tòa nhà dân sự, nhưng nhiều kiến trúc sư vẫn khăng khăng muốn thêm sự phức tạp giả tạo đến mức cực đoan, dẫn đến tiêu tốn ngân sách và tốn nhiều chi phí hơn để bảo trì và sửa chữa, tạo gánh nặng không nhỏ cho những nhà quản lý tương lai.

Trường hợp phức tạp tự nhiên

Các tòa nhà tạo nên cấu trúc đô thị của thành phố gồm nhà ở và cửa hàng, văn phòng và khách sạn, thư viện và bảo tàng có thể được thiết kế với mức độ phức tạp tự nhiên phù hợp với chức năng, bối cảnh và khí hậu của chúng. Trong hầu hết các trường hợp, điều này có nghĩa là khối lượng đơn giản kết hợp các mái đơn giản (không bị dột), hệ thống kết cấu hợp lý và hiệu quả với môi trường, và mặt tiền được thiết kế tốt với sự chú ý đến chi tiết và cấu trúc. Bằng cách tạo ra các hình thức xây dựng đơn giản, kiến trúc sư có thể chú ý nhiều hơn đến việc tinh chỉnh chi tiết và sử dụng vật liệu chất lượng cao hơn.

Sự phức tạp tự nhiên không đồng nghĩa với chủ nghĩa tối giản – chủ nghĩa tìm cách loại bỏ mọi chi tiết và trang trí hoa mỹ khỏi hình thức tòa nhà. Chủ nghĩa tối giản biến mặt số phức tạp sang thái cực khác, dẫn đến sự đơn giản nhân tạo. Như Alexander giải thích, việc phân lớp các chi tiết từ tỷ lệ mặt tiền đến tỷ lệ tay nắm cửa mô phỏng sự phức tạp tự nhiên của vũ trụ (từ thiên hà đến nguyên tử) liên tục bộc lộ bản thân ở mỗi tỷ lệ.

Thiết kế đô thị cũng có thể đóng một vai trò trong việc theo đuổi sự phức tạp của tự nhiên. Bằng cách tập trung vào những mô hình phát triển gia tăng, trái ngược với các siêu dự án, sẽ có ít áp lực hơn đối với mỗi tòa nhà riêng lẻ để thể hiện sự phức tạp. Sự phức tạp sẽ xuất hiện từ việc tập hợp những tòa nhà riêng lẻ dọc theo một con phố, xung quanh một công viên kết hợp với việc xếp lớp các thành phần khác tạo nên môi trường được xây dựng.

Nếu kiến trúc sư và nhà thiết kế muốn xem xét vấn đề biến đổi khí hậu một cách nghiêm túc, chúng ta cần suy nghĩ trung thực về vai trò của mình trong việc tuyên truyền các tòa nhà tiêu thụ nhiều. Tính bền vững bắt đầu với câu hỏi có nên xây dựng hay không. Khi quyết định được đưa ra để tiếp tục, chúng ta nên xem xét sâu hơn tác động môi trường mà những lựa chọn thiết kế gây ra cho hành tinh. Khi nghĩ về những địa điểm bạn đã ghé thăm và yêu thích, bạn nên nhớ rằng gần như tất cả chúng đều là tập hợp của các tòa nhà được hình thành đơn giản, có cấu trúc hợp lý và chi tiết tinh xảo. Đây là những nơi đã tồn tại trong nhiều thập kỷ, nếu không muốn nói là hàng thế kỷ.

Liên hệ với Trường Thắng để được tư vấn miễn phí!

Hình thành và phát triển từ năm 2004, Trường Thắng luôn theo đuổi lý tưởng xây dựng một hệ sinh thái nội thất gỗ sồi và óc chó tự nhiên với mong muốn mang đến cho khách hàng sản phẩm chất lượng cao, lành tính với vật liệu không chứa formaldehyde, không chì. Nếu bạn có nhu cầu thiết kế và thi công nội thất trọn gói cho các công trình nhà giao thô hoặc cải tạo nhà ở, vui lòng liên hệ với chúng tôi ngay hôm nay!

Lựa chọn Trường Thắng nghĩa là bạn lựa chọn nội thất gỗ chất lượng sử dụng từ nguồn nguyên vật liệu tự nhiên, được chế tác công phu, thiết kế phù hợp với sở thích và thói quen sinh hoạt của người Việt, đáp ứng được đa dạng nhu cầu cũng như không gian ngôi nhà.

Bài viết liên quan